Şema Terapisi Nedir?

Şema terapisi, bilişsel-davranışçı terapi (BDT) prensipleri, bağlanma kuramı, psikanalitik görüşler ve gestalt terapinin unsurlarını harmanlayan bütüncül bir psikoterapi yaklaşımıdır. Jeffrey Young tarafından geliştirilen bu terapi, özellikle erken dönem yaşantılar ve ilişkiler sonucu oluşan kalıcı, özdeşleşmiş düşünce, duygu ve davranış kalıpları (şemalar) üzerinde yoğunlaşır.

Şema Terapisinin Temel Özellikleri:

1. Erken Dönem Deneyimlerine Odaklanma: Şema terapisi, bireyin çocukluk ve ergenlik döneminde yaşadığı deneyimlerin, aile dinamiklerinin ve sosyal ilişkilerin, kişinin kendine ve dünyaya dair kalıcı inançlarını (şemalarını) şekillendirdiğini kabul eder.
2. Şemalar: Şemalar, bireyin kendine, başkalarına ve dünyaya dair otomatik, derinlemesine yerleşmiş inançlarıdır. Bu inançlar, kişinin duygusal ve davranışsal tepkilerini etkileyerek, yaşam kalitesini belirleyebilir. Terapi sürecinde, işlevsiz şemalar tanımlanır, sorgulanır ve değiştirilmesi hedeflenir.
3. Duygusal İşlemleme: Şema terapisi, bireyin bastırılmış veya yoğun duygusal deneyimlerini ifade etmesine, anlamlandırmasına ve yeniden yapılandırmasına yardımcı olur.
4. Bağlanma ve İlişki Dinamikleri: Terapide, erken dönemde oluşan bağlanma stillerinin ve ilişki dinamiklerinin, yetişkinlikteki davranışları nasıl etkilediği incelenir. Bu sayede, daha sağlıklı ilişki kurma becerilerinin geliştirilmesi amaçlanır.
5. Terapi Süreci: Terapi, danışanın farkındalığını artırarak, işlevsel olmayan şemaların yerine daha esnek ve uyarlanabilir düşünce kalıplarının geliştirilmesini hedefler. Bu süreçte bilişsel yeniden yapılandırma, duygusal deneyimleme teknikleri ve davranışsal müdahaleler kullanılır.

Şema Terapisi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Şema terapisi, özellikle uzun süreli ve karmaşık psikolojik sorunların tedavisinde etkili görülmüştür. Aşağıdaki durumlarda sıklıkla tercih edilir:

• Kişilik Bozuklukları:
• Özellikle sınırda kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu, kaçınan kişilik bozukluğu gibi durumlarda, bireyin erken dönemden kalma işlevsiz şemaları üzerinde çalışılır.
• Kronik Depresyon:
• Uzun süreli depresif semptomların altında yatan olumsuz düşünce kalıplarının ve şemaların belirlenmesi ve değiştirilmesi hedeflenir.
• Anksiyete Bozuklukları:
• Özellikle sosyal anksiyete gibi durumlarda, bireyin kendine dair olumsuz inançları ve dünya görüşü üzerinde çalışmalar yapılır.
• İlişki Problemleri:
• Kişinin erken dönem ilişki dinamiklerinden kaynaklanan, mevcut ilişkilerde yaşadığı sorunların çözümüne odaklanılır.
• Travma Sonrası Durumlar:
• Travmatik yaşantıların, bireyin temel inanç sistemine nasıl etki ettiği ve bu durumun yaşam kalitesini nasıl etkilediği incelenir.

Şema terapisi, bireyin erken yaşam deneyimlerinden kaynaklanan kalıcı düşünce ve duygu kalıplarını (şemaları) tanımlayıp değiştirmeyi amaçlayan bütüncül bir terapi modelidir. Kişilik bozuklukları, kronik depresyon, anksiyete bozuklukları ve ilişki problemleri gibi durumlarda kullanılmakta olup, bireyin daha uyumlu, esnek ve sağlıklı bir yaşam sürmesine katkıda bulunmayı hedefler.